Kan hriat theuh angin naktip mai hian Mizoram Inthlanpui kan hmachhawn dawn a ni a, Pawl hrang hrang leh Zawlnei hrang hrang ten rinthu leh thupuan kan inneih siak nak nak a, Hmun thenkhatah chuan chhangchhe ve tak tak te pawh an awm laiin keini Hnahthial lamah chuan Inthlang turte pawh Zawlnei(?) thupuan leh thilsawi mak tak tak awm lovin kan candidate turte pawh an felfai hlawm hle mai a. He inthlan boruak vuak vetah hian Khawtlang leh pawl tana hnawksak zawnga che lo turin Party workers leh Mipui lamte pawh kan hruaituten min ngen chamchi a nih kha. Felfai taka inthlan nei turin YMA memberte leh Mipute pawh kan inngen nawn leh mawlh mawlh a ni. He kan Inthlan hmchhawn tur Mizoram Legislative Assembly lo pian chhoh dan hi a hunlai a ni bawk a, a history hi i han thlir let thuak thuak teh ang.
Mizoram hi Khawvel map kan en chuan India map khawchhak lamah Burma leh Bangladesh ramte karchehin kan awm a. A zau zawng area hi 21087 sq. kms a ni. Hmanlai atanga lal neia khawtlang inrelbawl thin kan nihna chu India rama British sawrkar rawn lian zel chuan kan ram rorelna leh inawpna dante chu an rawn thlak danglam chho zelin tuna Mizoram Legislative Assembly kan tih hi kan lo chuang chhuak chho ta a ni.
Mizoram (Tunhma chuan Mizo Hills District tih a ni thin a) hi Government of India Reforms Act 1919 leh the Act of 1935 te hian a huam ve loh avangin Excluded area tia sawi a ni mai thin a, British Superintendent awpna hnuaiah lalte ruatin rorelna hrang neiin central India lama rorelna ang diak diak lo deuh a awp kan ni thin a, India ram atanga British an chhuah hnuah Mizo Hills district atang chuan kum 1952 khan Assam Legislative Assembly hnuaiah seat thum (3) pek kan ni chho ta zel a ni.[1]
Chutiang chu Mizoten tunlai rorelna kalpung kan zawm chhoh dan chu a ni a, Kum 1952-ah lal banna thu chu Assam Legislative Assembly-ah pass a ni a, January 1, 1953 atangin lal te chu an thuneihna alo tawp ta a, Mizo Hills District pawh kum 1972 atang khan Assam hnuai atanga chhuakin mahnia rorelna hrang neiin UT kan lo ni chho leh ta zel a, 10 May 1972 kha Mizoram Assembly session hmasa ber neih a ni a, Mizote tan thil pawimawh leh hriat reng tawh tur a ni ang. Tunlaia inthlan dan kan hmelhriat dan leh sawrkarna kan lo neih chhoh dan thlir leh thuak thuak ila.
Chief
Minister
|
Term
|
Party
|
Assembly
Election
|
CH. Chhunga
|
3 May 1972
|
10 May 1977
|
Mizo Union
|
1972 Election
|
President’s Rule
|
11 may 1977
|
1 June 1978
|
-
|
-
|
T. Sailo
|
2 June 1978
|
10 November 1978
|
Mizoram People's Conference
|
1978 Election
|
President’s Rule
|
10 November 1978
|
8 May 1979
|
-
|
-
|
T. Sailo
|
8 May 1979
|
4 May
1984
|
Mizoram People's Conference
|
1979 Election
|
Lalthanhawla
|
5 May 1984
|
20 August 1986
|
Indian National Congress
|
1984 Election
|
21 August 1986 atang hian Pu Laldenga hnenah
CM nihna ken a ni
|
Laldenga
|
20 February 1987
|
7 September 1988
|
Mizo National Front
|
-
1987 Election
|
President’s Rule
|
7 September 1988
|
24 January 1989
|
-
|
-
|
Lalthanhawla
|
24 January 1989
|
7 December 1993
|
Indian National Congress
|
1987 Election
|
Lalthanhawla
|
8 December 1993
|
3 December 1998
|
Indian National Congress
|
1993 Election
|
Zoramthanga
|
3 December 1998
|
4 December 2003
|
Mizo National Front
|
1998 Election
|
Zoramthanga
|
4 December 2003
|
11 December 2008
|
Mizo National Front
|
2003 Election
|
Lalthanhawla
|
11 December 2008
|
11 December 2013
|
Indian National Congress
|
2008 Election
|
Lalthanhawla
|
12 December 2013
|
14 December 2018
|
Indian National Congress
|
2013 Election
|
Zoramthanga
|
15 December 2018
|
-
|
Mizo National Front
|
2018 Election
|
|
|
|
|
|
|
|
|
A chunga kan hmuh ang khian Mizoram hi Inthlang ram kan nih hnuah CM term 12 (term laklawh chhiar telin) kan hmang tawh a, CM nihna lo chelh tawh mi 5 an awm tawh bawk a ni. CM ni tawhte zingah vawiin ni min la dam pui Pu Zoramthanga leh Pu Lalthanhawla an la awm bawk a ni.
Tin, President’s rule kan tih hi Mizoram hian tum 3 kan lo nei tawh bawk a. President’s rule kan tih hi state sawrkain engngemaw avanga danpui ang taka sawrkarna a siam theih loh a central sawrarin thuneihna a chhuh sak tihna a ni a, President’s Rule puan a nih theihna point hrang hrang lo thlir leh ila[2]:-
- Pakhatna, Inthlan zawha sawrkar siam thei an awm loh chuan.
- Pahnhna, Seat la tam ber partyin sawrkarna a siam duh loh chuan.
- Pathumna, State sawrkarin central sawrkar thu a zawm duh loh chuan.
- Palina, State sawrkarin constitution a zawm duh loh chuan.
- Pangana, Ram himna tiderthawng thei khawpa state sawrkarin a mawhphurhna a hlen duh loh chuan.
Mizoram hian President’s rule kan tawn tawh zinga a hmasa ber chu kum 1977-ah khan a ni a, Mizo Union sawrkar laiin CM nilai Pu CH. Chhunga a inhnuhdawh avangin puan a ni (Kum 1977 khan Janata Party Morari Desaia kaihhuria khan Janata Party sawrkar ni lo state pakua a thiat a ni )
A pahnihna chu, People’s Conference Sawrkar laiin CM nilai Brig. T. Sailo chu MLA 8 in an inhnuhdawh san avangin sawrkarna siam thei awm lovin President’s rule hi puan a ni.
A pathumna chu MNF sawkar laiin CM Pu Laldenga kaihhruai sawrkar chu Deputy speaker leh MLA 8 lai mai an inhnuhdawh avangin sawrkarna siam thei an awm tak loh avangin President’s rule hi puan a ni leh bawk a ni.
A chunga kan han tar lante hi Mizoramin inthlanna hmanga sawrkarna kan lo kalpui tawh dan leh chutiang sawrkarna siam thei an awm loh tum a President’s rule a kan lo luh tawh dan tlangpui a ni a. President’s rule hi thla 6 atan puan theih a ni a, State chhung dinhmun ena harsatna sut kian theih a nih loh erawh chuan parliament pawmpuina nen chuan thlaruk dan zelah ennawnin kum 3 thleng pawh sei theih a ni thung.
Tuntum kan inthlang turah hian pawl hrang hrang atangin hmeichhe hming sawi lar tak tak an awm nawk bawk a, Mizoramin kan hun hman tawha hmeichhe MLA(UT nih hnuah) kan lo neih tawh dan thlir leh lawk ila:-
- Pi Saptawni(1972, Ruat seat/Nominated)
- Pi Thanmawii, 1978-ah PC ticketin serchhip bial atanga thlan tlin a ni. thla 6 hnuah sawrkar thiah a nih avangin 1979-ah Aizawl east atanga thlan tlin nawn leh a ni. Mizo hmeichhe zinga MLA general electiona thlan tlin hmasak ber a ni.
- Pi K.Thansiami(1979, ruat seat/Nominated)
- Pi Rokungi(1984, ruat seat/nominated)
- Pi Lalhlimpuii, 1987 Election-ah MNF ticketin thlan tlin a ni a, hmeichhe Minister kan neih hmasak ber a ni ta bawk a ni.
- Nl. Vanlalawmpuii Chawngthu, 2014 By Election-ah INC ticketin thlan tlin a ni a, Hmeichhe Minister pahnihna a ni bawk a ni.
"Mi, kut tling lova lo hausa chu Varung, mahni tui ni lote awp keu ang a ni a, A la dam laiin amah an hransan ang a, A tawpah chuan mi a a lo ni mai ang." (Jeremia 17:11).
References:
[1]
Brief history of Mizoram Legislative Assembly,] https://www.mizoramassembly.in/page/history
(accessed Nov.4.2023)
[2]
PC. Lawmkunga “President’s rule, ”https://www.vanglaini.org/article/57927,
(accessed Nov. 4.2023)
(Pu Ruata Pachuau thuziak, Bazar Aw {An Official Organ of Y.M.A. Bazar Branch, Hnahthial} Volume XXIII Issue No.39 a mi chu, amah Pu Ruata hnenah chhuah chhawn kan dil a, a niin min phalsak avangin a chungah Hnahthial Post in lawm thu kan sawi a ni.)
Hnahthial Insta Community
follow us on:
Hnahthial Insta Facebook:
Hnahthial Insta (Instagram):
Hnahthial Insta YouTube:
Hnahthial Insta Twitter: