ZIRNA UAR | “Ka zirna kal kawng” - B.Lalchhanhima


TUMRUHNA: 
    Ka pa hnathawhna avangin awmna hmun nghet mumal nei lovin Zoram pawn thlenga kan chhungkua in kan pem kual reng avangin, School luhna mumal nei tha lovin kan awm kual nasa em em a, English medium atanga Mizo medium ah kan in suan kual leh avangin pumrua lian tawh takin ‘A’ Pawl-ah kum 1978 ah khawlailung P/S-III, Upa Sangnghinga(L) Head Teacher hnuaiah ka zawm ve ta a. Naupang thiam thei ka ni lova, mahse ka thinlungin zirna hlawhchham hi a tum ngai reng reng lo. Kum chanveah chuan ka taksa a len tawh avanga kan zirlai chu ka thiam tak em avangin pawl min sawn ta a, kum 1979 anih chuan zirna chu kan man chho ve tak taka ka thiam vek zel avangin kum laklawhah bawk, kha tih laia kan zirtirtu, Pi Thuami(fam ta) chuan pawl min sawn leh ta a. Mizo School-ah kum hnih lek chhungin Primary School-ah (chutih lai chuan Class-III kha MBSE hnuaiah exam a la ni a) min exam tir ve ta a. kan Result a lo chhuah chuan 1st Division-ah ka passed ve ta reng a. Zirna chu nuam ka tiin chu chuan hlawhtling ngei ngei turin tumruhna min pe ta a ni. Kha tih lai khan kan khua Khawlailungah chuan Middle School pakhat, Pu Biaktluanga Sikul kan tih mai chauh hi a la awm a, kan chenna veng atangin Kilometer nga(5Km) ngawt a hla a ni. Chu sikulah chuan Kum 1980 chuan Pawl li (Class-IV) zirtirtu chuan zawm min phalsak ve ta a. Mi rethei tak chhungkua kan nih avangin naupangte, kum sawmpahnih (12 Years) ni chungin mahni lehkhabu (Zirlai bu) man tur tuakna atan mautuai te, Zawngtah te, Aidu khawrh ten ka hunawl neih apiangin ka inhlawhfa thin a, ka school uniform leh lehkhabu in tum chawp ka tum tlat a, Nu leh Pa te retheihna avangin Mizo lo neiin an thawk a, kan unau hi mipa paruk(6) leh hmeichhia pahnih(2) lai kan lo ni bawk si a, kan zirna kawngah pawh harsatna tam tak ka tawk a, mahse kan retheihna chuan ka tum ber pakhat, sorkar hna thawk tlaka eng kawng pawha zirna hlawhtlin chu a pangngai reng thin. Kan harsat chhoh tak em avangin ka u B.Lalhmuakthanga chuan Aizawlah lehkha zir zel tumin Aizawl venghnuaiah ka pute fin thla turin a chhuk ve tawp mai a, ka pu R.Lalrinliana te chu chhangchhe taka eichawp dap ve tawk tawk annih avangin ka u pawh chuan school pangngaiah lut thei lovin mi hausate inah chaweithleng sil hnate thawkin, morning class Sikulpuikawn-ah a lut ve ta a. hrehawm tinreng tuar chungin zah pawh dawn thei lovin a changin Bazar Bungkawn Bung hnuai, tuna Traffic Police ho din thinna ah hian Mizofed Store Bungraw hlui, an sale turte an dahkhawm thin a, an phal tawk tawk hlawh an pe ve thin. Chutianga ka u berin theih tawpa Aizawl hmunah chhungte bel chunga zirna a lo tih ve tawktawk chu ka theihnghilh ngai lova, tumruhna min siamtu ani zel a, harsa takin Kawlailung Middle School-ah chuan pawl li(class-iv) chu Kum 1980 chuan ka passed ve ta a, ka tum lo lam leh ka ngaihtuah ngai miah lohin kum 1981 chu Sikul luh a lo hun leh ta a, kan thiante kum tharah mahni school luhna tur tura an luh fel chuan, ka nu chu chhul lam fellohna avangin pawn chhuak vak theilo leh, lo lamah feh chhuak theilovin a lo awm chho ta a, sikul luh a lo hun pawh chuan ka pa feh zuiin nitin a hlo thlawh hlan chuan Baite lo chum sak pahin zirlaibu pakhat hi nitin ka keng a, ka lo byheart tawp thin. Chutia retheihna avanga sikul ka kal theih loh tak avangin ka u min hmangaih em em tu chu lehkha ka thawn ta a ,”lo lungngai lo la, keipawh pawlsawm(Class-X) morning-ah inhlawhfa chungin ka kal mek a, hlawh ka neih veleh ka hruai ang che” tiin min lo chhang ta a, ka lawm lutuk chu vanlam ka hawi chho va, “Lalpa ka lawm e, ka u hi lo ti pass rawh ka ngen a che,” ka ti a, ka biangah mittui chu a luang zawih zawih a, chutia lehkha zir ka chak ber sikul kal, retheihna avanga ka chhunzawm theih tak loh avang chuan, nitin kapa feh chhuak zuiin (kan sikul chu kan feh kawngin a pal tlang bawk si a)sikul zawn kan thlen apiangin kapa hnenah chuan sikul ka luh leh theih hun tur ka zawt ziah thin a, Kapa chuan, ‘zirna chauhah hlawhtlinna a awm lo, taima takin feh la chu chu a tawk,’ min tih san leh mai thin. Kapa hi ka dem lova, kanu ber a fehchhuah theihloh avangin a hlo thlawh hlana amah tihlim tur leh Bai lo chhuan sak turin min mamawh ve tlat vang ani. Kum 1981 chu a lo inher liam a, sikul ka kal tawh lova, ka pumrua a lianin ka taksa a lo chak tawh nen, puitling tih theih ang ang chu ka ti ve thei vek tawh a ni ber mai. Nitin hian Pathian hnena lehkha zir leh ka dil zat leh, ka nu damlo mu reng mai bulah chuan lehkha zir leh ka dil zat chu a in chen velin ka ring. “Chhante, lungngai reng reng suh, kan dam anga Aizawlah pawh I u in rethei em em, inhlawhfa chungin class x (pawl sawm morning class) a kal zo tep tawh a, a bulah ka dah ang che,” a tih chu ka hriat avangin ka lawm em em a. Nikhat chu kanu nen kapa fehchhuah bo hlanin Aizawl a min thawn bo dan tur chu ka nu chuan min lo ngaihtuah sak ta a, ‘Chhante, I u khan Matric morning atangin second class ah a passes hlauh mai a, Morning atang a thiamberah an thlang a sin’ tih thu min hrilh ta thut mai a, chumi tluka ka bengah hian hriat nuam ka la tawng ngailo hial ang.

AIZAWL LAM PANNIN KANU IN MIN THAWN : 
    Kum 1982 a lo ni a, Kapa fehbo hlan chuan ka thawmhnaw chu kanu chuan puanin a tuam a, ka darah nghet takin a suih a, Pensil hian R.Rinliana Venghnuai, Aizawl tih lehkha themin a ziaka, ka kawrhma ipteah chuan Pinin min kilh saka, “ti khan ke in kal vang vang lang, Keitum kawnah lo ding lang, M.S.T Bus a lo ding anga, chuang ve tawp lang, Aizawlah he lehkha hi phawrh lang I thlen thlak chuan I pu te chu I hmu mai ang, mahse he lehkha hi I tihbo chuan kanin hmu tawh kher lovang” a ti a, kan in chu ka chhuahsan ta a, kan khua atanga Keitum chu Kilometer sawmparuk(16 km) ni a, Bus-ah chuan ka chuang ve ta a, ka naupan tetlaia ka chuan bak chu Bus-ah ka chuang leh ngai tawh lova,thutna a awm loh avangin ding chung ngatin Aizawl ka thleng zak a ni. kal kawngah motor a din a thingpui intur an chhuk apiangin, Aizawl emaw ka ti chu ka buai thei em em mai a, Serchhip phei chu Aizawl amaw ka lo ti a, Bus chuan min tlan chhuah san hman tep a, Bus conductor pa chuan min zawt ta a,min lainat em em a, Khumtungah thingpui leh chhang min pe ve ta tawp mai a ni. Bus chuan Aizawl a thlen chuan Venghnuai peng tak mai, Pu J.Lianchungnunga (L) te kawtah Bus inherna thleng ka chuang a, ka chhuk chuan khua a lo thim tan tawh a, kei mimawl leh engmah pawh hre lo chuan Pu Lalbuaia Ex.MP(L) te inah chuan ka lut ve tawp mai a, ka pu, “Rinliana Venghnuai hi khawnge an awm” ka ti ve tawp mai a, Khutah, khutah, kal zel rawh an lo ti a, bo ka hlau chuan intin hi ka zawt chhuk a ni ringawt mai a, kapute in chu ka zu thleng ve ta tawp mai a, ka lawm em em mai a, Mahse, ka u chuan hrehawm ti hmel tak hian, “sorkar hna ka thawh hunah ka tih kha, enge kan ei ang, naktukah ka thawn haw leh dawn che” min ti ta mai a, zanah chuan kapi leh kapute chuan min thlamuan ta a, ka lian ve tawh si a, pawl nga leh pawl ruk ka kal tawh loh avangin pawl sarih(7) zir tawp chu ka dil ta a, kapu chuan ka tum ruh zia leh ka awmdan a hmu ve a niang chu, Venghnuai Middle School Head Master, Pu Zuala te inah min hruai ta a, engmah Certificate ka nei bawk si lova, thu min zawh te chuan Sikul ka kal chak thu leh, ka theih ve ka rin thu hlirin Pu Zuala chu ka chhang zel a, min lo khawngaih ve a niang chu a sikulah chuan pawl sarih(class-VII) chu (kha tih kum tak kha sikul kal dan siamrem kum scholarship ngaih loh kum a lo ni hlauh a,) ka lut ve ta a.

MIN TANPUITUTE PATHIANIN MIN PE ZEL: 
    Uniform man tuakna atan zing khawvar hmain Ngaizelah Lung tla kan char khawm thin a, tlai sikul banah Rora chhu turin kan kal leh thin a, Daily-a inhlawhfa rual ka la nih em loh avangin Venghnuaia mi hausa te Lakhuihthei huante ka sam a, a chang leh Zawngtah kung sang pui pui te ka lawh hlawh thin a, hlawh atan Pawisa minpe ngai meuh lova, Lakhuihtheih leh Zawngtah te in min pe a, chu chu Thakthing Bazarah ka zuar thin a, thingtlang mi kan nih avangin thawh hreh leh zah ka nei ngai lo.

ZIRLAIBU LEH UNIFORM KA NEI VE TA: 
    Ka pawisa hlawh chhuah chuan ka zirna tur tul zawng zawngte ka neih ve tak hnu chuan, sikul chu mumal takin ka kal ve thei ta a, Kum hnih (2 Years) lai chawl tawh leh pawl li (class-IV) passed a, class-VII lut tawp ka nih avangin ka bo hle mai a, ka u chuan hunawlah min zirtir ve thin a, zanlaiahte tho in, tuite ka dai a ka mut chhuah lohna turin, Venghnuai Lungrem tuikhurah Laltin khaina perek ka kheng a, tuikang nghah pahin zanrei tak tak lehkha ka zir thin. Ka tumna chuan hrehawm minti hre ngai lova, lehkhazir bak chu ngaihtuah ka nei ngai meuh lo a ni ber mai. Thingtlang naupang lian ve tawh tak chunga sikul kal leh ka nih avang chuan School Sports alo hun chuan, ka taksa a chak bawk a infiamna chi hrang hrangah ka tel ve ta a, intlansiak, lungden, High Jump ah chuan pakhatna ka ni fai ta vek mai a, zirtirtute hriat ka lo ni ve ta a , chhun chawlh laiin zitirtuten kawtah hrui khamin Badminton an khel thin a, ka chak ve em em mai a, an chawlh chhungin kan lo khel ru ve thin a, ka chak bawk a, ka chau ve ngai vak lova, chutia ka lo khelh ve zauh zauh hnu chuan, kan zirtirtupa Racket hawh chawpin Inter Middle School Sport Mizoram pum huapah lawmman pakhatna ka dawng ta nawlh mai a, chhunzawm ve tur pawh ka ni chuang lova, hun a kal ve zel a kum tawpah chuan pawl sarih(class-VII) chu kum 1982 chuan ka passed ve ta a ni.

HIGH SCHOOL LUHNA KA ZAWNG VE TA: 
    Kha tih laia zirlaitena kan kal chakna ber St. Paul’s ah chuan class-VIII luh ka dil ve a, kan thian pathumin kan test a, pawl sarih a marks hmu sangber chu ka tling lova, Synod H/S ah ka tum leh a, ka tlinglo leh a, hun tawp dawn tepah Govt. Central High School- ah chuan min lo admit ve ta a, mahni intum chawp tak meuh meuh a unauva pi leh pute bel kan nih avangin sikul luh hunah pawh kar hnih ngawt sikul Uniform ka nei ve thei ta lova, Pu B.Lalzela(famta) Head Master chuan a roomah min ko lut a, Uniform ka hak ve ngailoh chhan min zawt a, engkim ka sawi hnu chuan ka tuak ve mek a ka pu, karhnih hnuah chuan ka nei thei tawh ang ka ti a, Uniform ho lova sikul kal chu min phalsak leh ta rih a.

    Zirna hi tumna a awm chuan kawng a awm tih hi ka lo hre thin a, zirlaibu hlui leh chanchinbu hluite ka hmuh apiang ka la khawm a, ka byheart sa ziah chhuah leh nan ka hmang thin a, sikul pangngai taka ka kal ve theih tak hnu phei chuan zirna bak ngaihtuah ka nei ngai meuh lo. Govt. Central High School ka kal chhung zawng hian thian rual ka kawm ngai meuh lova, chhun chawlh a, mahni in leh thingpui dawrah mite an chawlh lai hian ka Note bu pakhat hi a rukin ka zakzeh a sikul hnung lamah kalin, Venghlui leh College Veng thlanmual thlan phenah te lehkha ka lo zir thin a, thingpui inna ka nei ve lova, Field sirah puanthui pakhat Pu Zairema dawrah a changin ka lo lut a, Ketli te hian thingpui kan chhuang a chhangthawp min bun ve thin a ka lawm thei hle thin.

MI KHAWNGAIHTUTE PATHIANIN MIN RULHSAK LEH VEK: 
    Ka zirna avangin retheihna kawng hrang hrang ka theih ang angin ka paltlang ve a. Ngaizelah te, hlimen Quary chim ta, hmunah te rawra chhu leh Inrinni apiangin midum zingah Lung kan pu khawm ve thin a,zing ah leh tlaiah Venghnuai , Salem Haite mualah te mi huan sam leh vatin kan inhlawhfa ve a, a chang leh kapu hi Office Chowkidar anih avangin Zanah Office ah a riah ai ka riak a, ka tan chuan lehkha zirna hun tha tak a lo ni a, mite khawngaih ka hlawh em em thin a, Pathian min venna in ka dilna chu Kum 1985 a lo nih meuh chuan Matric chu Second Division ah ka lo passed ta a, ka result chhuah ni chuan Pathian hnenah Lawmthu ka sawi mawlh mawlh a, kanu ka kuah vawng vawng a, “Lalpa ka zirna kawnga min tanpuitute zawng zawng kha a tlem emaw a tam emaw pawh nise min tanpui lettir leh vek thei turin min pui ang che,” tiin ka dil a, chu chu ka thinlungah a riak reng a, Pathian malsawmna dawnga, mite puihna zarah Mizoram sorkarah Officer hna hial, chutah pawh mipuite dawr ber Power & Electricity Department hnuaiah Sub- Divisional Officer nihna hial ka lo chelh hnu hian, ka retheih zia hi ka theihnghilh ngai lova, mite tan enge ka tih ve theih ang tiin tuktin hna ka thawh tan hma hian Pathian hnenah, nitin a ka awmdan tur leh rethei zawkte chunga awm dan tur Pathian hnenah ka hlan hmasa ziah thin a ni.

TAIMAKNA HI HLAWHTLINNA BUL BER A NI: 
    Bible in “Tu pawhin hna a thawh duh loh chuan ei pawh ei suh se,” a lo tih te, “Sebawngpain buh a chil laiin a hmui phuar suh ang che,” tih te, “Mi khawngaih thei takte chu an eng a thawl e, khawngaih an la hlawh dawn si a”, ‘I nu leh I pa chawimawi rawh”, a tihte hi ka tan chuan sawi nawn ngai lovin ka vawng reng a. tunah hian mite angin ropuilo mah ila, keima nun kawng chhuk chho ka chhut let hian, ka thawh rimna leh taimakna avang liau liau a sorkar-ah eizawnna chang leh nupui fanau duhawm tak tak leh chenna in leh lo tha tak nei a, ka awm ve chhan hi Pathian malsawmna zarah keima tumruhna leh min hmangaihtu ka chhungte vang a ni a, Engpawh ti dawn ila Pathian malsawm tlaka keimahni kan inbuatsaih hmasak tlat hi kan Pathian pawhin min phut ve a ni tih hi kan hriat tlat chuan, a tawpah malsawmna chu kan thawh phu tawk takin kan seng ngei ngei dawn tih hi ka chiang em em a, “Mi khawngaih thei takte chu an eng a thawl e, khawngaih an la hlawh dawn si a”, a tih avangin ka retheih em em laia minlo khawngaih em em thintute kha ka theih ang tawk tawkin ka zawng chhuak leh a, a tam zawk chu rul zo lo mah ila, puih let ve hi ka bat anih avangin ka zawng chhuak tang tang thin.

TLANGKAWMNA: 
    Zirna hian tawp chin a nei lova, hlawhchhamna hi hlawhtlinna hmahruaitu ang a ni a, kan senior officer tam tak tuna IAS, IPS, IFS leh ram hruaitute, Politician ropui tak takte pawh hi a tirah chuan engmah an thiamsa bik lova, an tum a, an sual a, mi ropui tak tak an lo ni thei tih hi hriat tlat a, Pathian tihna nen mahni taksa duhloh zawngte ti duh lova, tumna sang tak kan neih chuan, kan tum tak thleng kherlo mah ila, “tumna a san chuan tlakna pawh a sang thin” an lo tih angina, kan chan tawk chu Pathianin kan hmaah a dah vek a, chu chu chan ngei tumin bei ngar ngar ila kan hlawhtling ngei dawn tih hi keima kawngah hian ka chiang em em a ni.

(Note :- Hei hi ka true story dik tak tana kawng khat talin a lo tangkai takin tiin kimchanglo taka ka buatsaih ve a ni e.)

(Pu B. Lalchhanhima'n a thuziak 'Article/Zirna Huang' column-a chhuah min phalsak avangin a chungah lawmthu kan sawi e - Editorial Board)


[News update awlsam taka i dawn theih nan, WhatsApp Channel hi lo join ve ta che: https://whatsapp.com/channel/0029Va5SRQ77dmeSCGESWy0d ]

Share it with your friends!

[For Advertistment contact: +91 9774 771 645]


HNAHTHIAL POST

Hnahthial Insta Facebook:

Hnahthial Insta (Instagram):

Hnahthial Post YouTube:

Hnahthial Post Twitter:


Post a Comment

Previous Post Next Post